Academie

Circulair renoveren woningcorporaties

Het handboek circulair renoveren voor woningcorporaties wordt in 2021 tijdens de week van de Circulaire Economie gepresenteerd. We lichten een tipje van de sluier.

Door de circulaire economie te omarmen ontstaan er dus nieuwe kansen. Wie slim weet om te gaan met beschikbare grondstoffen, het gebruik van nieuwe technieken en producten bouwt een voorsprong op.*

Op dit moment zijn er al een aantal mooie voorbeelden waarbij woningcorporaties aan de slag zijn gegaan met circulair renoveren. Zo heeft Platform31 een aantal voorbeelden uitgelicht in zijn projectetalage verduurzaming corporatiewoningen. Zij concluderen het volgende: 'Wat opvalt is dat ondanks de mooie resultaten die bereikt worden in de gepresenteerde projecten, bijna nergens circulariteit én klimaatadaptatie echt zijn ingebed in de bedrijfsvoering. De aanpakken zijn divers, gefragmenteerd en lijken allemaal op zichzelf staande ambities, waar beperkt filosofie, 'taal', strategie of meetlat/impactanalyse onder liggen. Daarmee wordt de cirkel mogelijk niet gesloten, want circulariteit en klimaatadaptatie moeten bij organisaties in de genen zitten.' Er is dus nog voldoende ruimte voor verbetering waarbij het te publiceren handboek een bruikbaar hulpmiddel kan zijn.

Aanleiding

Woningcorporaties bezitten zo’n 30% van alle woningen en spelen een grote rol in het betaalbaar huisvesten van veel Nederlanders. Zij kunnen veel impact maken in de transitie naar een circulaire woningvoorraad.

Een circulaire corporatie minimaliseert het energieverbruik én het grondstoffen- en materiaalverbruik. Zo houden ze de belasting van het milieu die met renovatie, bouw en bewoning van sociale huurwoningen gepaard gaat, zo beperkt mogelijk. Circulaire maatregelen hoeven lang niet altijd complex of duur te zijn.

Vooruitstrevende corporaties laten zien dat met kleine stappen en beperkte investeringen al milieuwinst te behalen is. Soms verdienen circulaire maatregelen zich zelfs op korte termijn al terug. Ook kan een ander perspectief helpen om duurzame of circulaire oplossingen niet als kostenpost te zien op de korte termijn, maar als investering voor de lange termijn. Bovendien zullen circulaire oplossingen op den duur goedkoper worden, wanneer de vraag naar dit soort oplossingen stijgt.

Dit handboek is bedoeld om de kennis met betrekking tot circulair renoveren te bundelen en verder te brengen. Het richt zich op het integreren van circulair renoveren in het bestaande renovatieproces.| | Merel Stolker, C-creators.

Definitie circulair renoveren

Het onderhouden, vernieuwen en hergebruiken van gebouw(delen), zonder natuurlijke hulpbronnen onnodig uit te putten, de leefomgeving te vervuilen en ecosystemen aan te tasten. Gebouwen renoveren op een wijze die economisch verantwoord is en bijdraagt aan het welzijn van mens en dier. Hier en daar, nu en later.

Eigenlijk is deze definitie de ambitie waar we naar streven. Renoveren zelf is al heel circulair is: het is immers het opknappen van een gebouw, waardoor we deze langer kunnen gebruiken. Echter renoveren zelf wordt nog lang niet op een circulaire manier gedaan.

Grote impact

Naast de winst op het gebied van milieu biedt circulariteit veel kansen voor woningcorporaties. Door circulaire stappen te zetten kun je:

  1. De levensduur van woningen verlengen waardoor deze langer kunnen worden gebruikt.
  2. De woningwaarde verhogen.
  3. Klimaatneutraliteit stimuleren en de energietransitie helpen versnellen.
  4. Wonen comfortabeler en zelfs goedkoper maken voor bewoners.
  5. Inspelen op het circulaire momentum in de bouw.
  6. Laaghangend fruit plukken: in de praktijk is tegen dezelfde kosten vaak meer mogelijk dan gedacht.
  7. Praktijkervaring opdoen waarmee je de circulaire kennis vergroot en verdere innovatie in gang zet.
  8. Andere manieren van samenwerking en langdurige samenwerking aangaan.
  9. Een maatschappelijke voortrekkersrol vervullen.
  10. Meer flexibiliteit inbouwen in de woningvoorraad om in te kunnen spelen op toekomstige veranderingen in woonwensen.
  11. Meer grip hebben op de eigen toekomst doordat je de eigen innovatieprocessen beheert.
  12. Zekerheid van grondstof (kosten & beschikbaarheid) inbouwen.
  13. Beter inspelen op de woonwensen van huurders.

Inzicht

Volgens de R-ladder, model om circulariteit te bepalen, zien we drie relevante acties voor renovaties bij woningcorporaties. Deze R-en zijn samen te vatten in drie acties :

  1. Vernauwen van de cirkel (narrowing the loop): zo min mogelijk grondstoffen gebruiken door een product slimmer te maken en te gebruiken. Hieronder vallen R0, R1, R2, R3.
  2. Vertragen van de cirkel (slowing the loop): grondstoffen zo lang mogelijk gebruiken door de levensduur van gebouwen, componenten, productonderdelen en materialen te verlengen. Hieronder vallen R4, R5, R6, en R7.
  3. Sluiten van de cirkel (closing the loop): Ervoor zorgen dat materialen aan het einde van het gebruik weer terug worden gebracht naar de voorkant van de toeleverende keten. Hieronder vallen R9 en R10.
Niet-circulaire materialen vervangen door hergebruikte- of bio-materialen is een manier snel circulaire stappen te kunnen maken in projecten. Maar dit is niet genoeg! Pas daarnaast ook circulaire ontwerpprincipes toe om lussen te vernauwen, vertragen en sluiten. Werk met de keten samen om ook een circulaire keten en businessmodel te maken. Om tot een ideale en haalbare oplossing te komen is het belangrijk om projectoverstijgend samen te werken aan reproduceerbare, circulaire renovatie oplossingen. | Anne van Stijn, TU Delft.

Inspiratie

Bas Jansen (TU Delft) begon in april 2018 aan zijn PhD, met als onderwerp de ontwikkeling van een circulaire keuken. Hoe ontwikkel je deze daadwerkelijk en welke middelen zijn er nodig om te toetsen, productie te realiseren en welke ketenpartners zijn onmisbaar in de realisatie? Een consortium van diverse organisaties werd gevormd. In 2022 worden de resultaten van de pilotkeukens verwacht en is het aan de marktpartijen de circulaire keuken in de markt te zetten.

*Bron: Aan de slag met Circulaire woningbouw, Lenteakkoord augustus 2019.

Het handboek wordt geschreven door C-creators (Merel Stolker, Lotte Loeber) & Anne van Stijn (TU Delft en Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions (AMS) in opdracht van ministerie van BZK en provincie Noord-Holland.